Complexiteit op gezinsniveau
"Hoe breng je een beetje orde aan in de grootmenselijke chaos die je omringt? In een vrijwel perfecte aflevering van Mensjesrechten portretteerde documentairemaker Nina de Vriendt zondag de negenjarige Levin, die door haar ouders enigszins in de war is gemaakt. Ze zijn namelijk gescheiden, maar elk jaar gaat het gezin toch samen op vakantie naar Tsjechië. „Zijn ze dan wel helemaal gescheiden? Of zijn ze half gescheiden? (Zie deze link)”
Groot, klein, een beetje middenin, net niet of net wel volwassen: volgens mij is de behoefte aan continuïteit en voorspelbaarheid een wereldlijk gedeelde veiligheidsbehoefte. En als kind vormen je directe verzorgers ook de bakermat van zorg. Valt deze zorgcontinuïteit - ook als deze regelmatig onprettig voelt - weg, dan voelt het hele leven wiebelig, de basis wankelt. Verwarring als netto emotioneel resultaat. Waar is mijn thuis?
Als kind van gescheiden ouders die later ook weer bij elkaar zijn gaan wonen zonder liefdespartners te zijn, ken ik de verwarring uit de documentaire goed. Als volwassene herintepreteer ik de verwarring als een ondertussen extra genuanceerd begrip van complexiteit. Ik grap weleens dat ik in een roman ben opgegroeid, want in literatuur mág de wereld complex zijn en dat stelt me immer gerust. Niet verwonderingswekkend bleken romans lange tijd een tweede thuis.
Uiteindelijk, leerde ik dankzij toegenomen welzijn, is de kwaliteit van het contact het belangrijkste. Maar zo voelde dit als kind, in alle afhankelijkheid, lang niet altijd. Het belangrijkste vraagstuk was destijds met name: blijf je of ga je weg? Hoe zit het nou precies? Een vraag die in me is genesteld, lange tijd een stramme overtuiging bleef en plots naar mijn hoofd, handen en hart schoot in de vorm van verlatingsangst en nukkige ambivalentie. Nu ik een eigen thuis voel, zowel in sociale, materialistische als emotionele, innerlijke zin, is de angst een uitnodiging tot zelfcompassie en zo is er weer het bewustzijn waarbinnen de kwaliteit van het contact, niet dreigende discontinuïteit, centraal mag staan.
Elk jaar zijn er meer verhalen van kinderen van gescheiden ouders, elk jaar groeit ons collectief bewustzijn van hun proces, hun behoeften en komen we iets dichterbij hun emotionele belevingswereld. Voorbij de droge duiding "gescheiden ouders, of niet". Net zoals ik ook elk jaar met meer rust terugdenk aan moeilijke tijden en behoeften helder probeer te zien. Behoeften die we allen, groot en klein, lijken te hebben - al blijft behoeftevervulling onverminderd complex. De verwarring vaker voorbij, de complexiteit omarmend. Omarmen, een fysieke beleving van continuïteit te midden van onzekerheid.