Diepte-analytisch introspectief
"Dabrowski also recognized that individuals with overexcitabilities might need help learning how to manage their intensities, including knowing when and how to use them productively and when and how to regulate them. He observed that adjusting to more than one overexcitability presented a particular challenge: “Strong emotional and strong intellectual overexcitability lead to a powerful conflict between a personal, feeling and relationship-oriented intuitive approach to life and a probing, analytical, and logical approach. Inevitably the two will clash many times in the course of development before a resolution of the conflict is achieved” (1996, p. 24)."
Uit: "Openness to experience and overexcitabilities in a sample of highly gifted middle school students (p. 9)", Shelagh Gallagher
Het beschreven innerlijke conflict tussen een meer analytische benadering en een meer relatiegerichte, intuïtieve benadering kom ik in de ervarings - en begeleidingspraktijk regelmatig tegen. Cultureel-maatschappelijk kan een dergelijk innerlijk conflict ook versterkt worden, omdat ratio en emotie als tegengestelden worden benaderd en emotie jarenlang als ondergeschikt werd gezien. In Dabrowski's visie ten aanzien van over-prikkelbaarheden gaat de intellectuele overprikkelbaarheid o.a. over het stellen van waarom-vragen, over metacognities, autonoom op onderzoek uitgaan en intens willen begrijpen. Emotionele over-prikkelbaarheid gaat o.a. over intense relatiegevoelens, levenswijsheid en ook de potentie tot diepe compassie en empathie. Innerlijke conflicten die hiermee verbonden zijn, zijn dus niet geheel gelijk aan een te rigide, artificieel verschil tussen ratio en emotie, maar gaan over het maken van veel cognitief-emotionele en emotioneel-cognitieve overwegingen t.a.v. een dilemma of ontwikkelpotentieel.
Binnen een dergelijk reflectief, introspectief proces wordt een diepte-analyse gemaakt van veel verschillende belangen om een ontwikkeling of probleemoplossing in kaart te brengen. Én binnen de ordening van deze belangen wordt rekening gehouden met de gepaard gaande menselijke behoeften, ieders sensitieve invloed op elkaar en de hogere waarden die leidend mogen zijn in een uiteindelijke beslissing. Het 'horizontale' onderscheid tussen emotie en ratio, dat bijvoorbeeld innerlijke ambivalentie met zich meebrengt, gaat dan gaandeweg de emotionele ontwikkeling over in 'verticale ontwikkelspanning': de innerlijke conflicten krijgen een meerlagig karakter, in Dabrowski's terminologie. Ratio en emotie gaan hun dans juist intenser aan en dit resulteert in veel gevoelsnuances en gelaagde begripswijzen, waar - soms via nóg een existentiële dip - eigen essenties, waarden en contextuele toepassing helder in herkend worden.