Motivaties: in elkaar gehaakte handen

De bundel Intens mens is met ons mee verhuisd naar de nieuwe leefomgeving. Her en der tref ik een zwevend exemplaar in de nog volle dozen. Soms sla ik haar open en lees even:

"Geluk is het tedere besef dat we een kind nooit met z'n tweeën opvoeden, maar met een gemeenschap aan mensen. In elkaar gehaakte handen die een kundig gebouwd nestje vormen, een sociaal zorgvuldig geweven netwerk waar het kind van knooppunt tot knooppunt op leunen mag. Stalen liefde die als een maliënkolder het kloppend hart beschermt, zo verovert het kind de buitenwereld onder bescherming, op een zeker moment wijs genoeg om andermans mentor te zijn."

Een tijd geleden las ik het boek Transcend van Scott Barry Kaufman. In het boek zoemt Kaufman in op zogeheten veiligheids - en groeibehoeftes gebaseerd op de motivatietheorieën van Maslow.

Veiligheidsbehoeftes zijn onder andere de nood aan fysiologische

integriteit (fysieke veiligheid, voedsel, slaap en rust,..), hechtingsbehoeftes (sociale continuïteit en voorspelbaarheid) en verbindingsbehoeftes (zowel met iemand met wie je op dezelfde golflengte zit als deel uitmaken van een groter sociaal en cultureel geheel).

Veiligheid raakt ook aan zelfvertrouwen en in het boek wordt in dit licht gesproken over jezelf competent weten én weten dat je hoe dan ook volledig van waarde bent. Zelfvertrouwen bouwt voort op (de steun die gehaald wordt uit de tijdelijke) vervulling van hechtings - & verbindingsbehoeftes.

Groeibehoeftes gaan o.a. over exploratie (zowel in een fysieke omgeving als in cognitieve 'landschappen') en het (opnieuw) betekenis geven aan ervaring (denk aan de kwaliteit "openness to experience"). Maar, denk ook aan liefde als motivatie: liefde die niet zozeer gericht is op familie of bekenden, maar uitwaait naar en verbonden is met relatief onbekende anderen inclusief andere soorten. Vervolgens kunnen we denken aan betekenisgeving en levensrichting. Hoe zet jij jouw competenties in om zinnig bij te dragen aan het grotere geheel?

En dan is er transcendentie. Momenten en processen waarbij de zoektocht naar het zelf oplost in een activiteit waarin de vele behoeftes en gerelateerde waarden samenvallen. Denk ook aan flow: opgaan in het pianospel, de muziek wórden.

Omdat ik momenteel na een intensieve crisis aan het herstellen ben, kijk ik met frisse ogen naar deze indeling. Ik kies voor enkele levensstijlveranderingen om de zelfkennis die ik de afgelopen maanden heb opgedaan ook te verwezenlijken. De crisis liet aspecten van mezelf zien die ik nu niet langer kan ontkennen of marginaliseren. Zachte en heldere aandacht voor deze aspecten, deze gevoeligheden, staan centraal. Met dankbaarheid doe ik dit aan de start van een nieuwe periode. We leven sinds een paar weken naast onze goede vrienden. Een belangrijk deel van de behoefte aan verbinding is daarmee gevoed en we kennen het geluk onze dochter te zien opgroeien in een levendige gemeenschap.

Ik houd na de recente desintegratie meer rekening met kwetsbaarheden van mezelf. Wat betreft de veiligheidsbehoeftes heb ik scherper op het oog dat ik een lichaam ben dat grenzen kent en noden heeft waar ik voor zorg. Zo kies ik meer regelmatig voor activiteiten die met ontspanning, rust en verwerking komen. Als ik merk eerder dan dierbaren moe te zijn van sociale interactie, dan accepteer ik dit en handel ik ernaar. Tegelijkertijd doen deze keuzes iets met de wijze waarop ik in verbinding kan staan en onderzoek ik daarom mogelijkheden om wèl deel van een gemeenschap te zijn én integer te zijn en blijven naar wie ik daarin ben en wat ik daarin nodig heb. Onze eerste gezamenlijke meditatiesessie in de nieuwe praktijkruimte vanochtend is een voorbeeld. Ik ervoer verbinding en een weldadige start van de dag. Zo is het niet alleen de crisis die tot nadenken doopt, het is ook de nieuwe leefsituatie die verbindingskansen borgt.

De verandering betekent ook dat ik sommige piekervaringen, momenten van transcendentie, anders invul en vormgeef dan ik gewend was te doen. Het voelt soms als teruggaan naar mijn ‘roots’ . Ik denk aan het (minder lang, maar wel) helemaal opgaan in dansen en daarbij leren mij niet te laten leiden door verbeelde oordelen van anderen opdat het dansen een piekervaring kan zijn. Ik vind het spannend dat ik ernaar neig om veel ruimte in te nemen tijdens zo’n dans. Kan ik aanwezig blijven bij het ongemak?

De impact van de veranderingen in levensstijl is dat ik minder geleid word door een hongerigheid naar meer van wat ik wil en minder van wat ik niet wil. Dit is immer makkelijker gezegd dan gedaan. Het niet zoeken naar vervulling wordt dankzij de crisis 'georganiseerd' omdat ik mezelf nu gemakkelijker sommige activiteiten ‘ontzeg’ – ik heb grenzen.

Het is net alsof de erkenning van grenzen een nieuwe oriëntatie met zich mee heeft gebracht. Ik zag mezelf staan en kon ineens vol compassie mijn eigen gevoeligheid herkennen. Dit laatste werd de afgelopen tijd enorm gestimuleerd door de steun van dierbaren.

Na de erkenning van grenzen en de acceptatie van nieuwe levenskeuzes volgt wat rouw. Anders-leven is ook terugblikken op hoe ik het eerder vormgaf en wat daarin van waarde is geweest. Hier is een exploratiebehoefte: opnieuw betekenis geven aan wat er is geweest, waar ik nu ben en waar ik naartoe beweeg.

Belangrijk is om de gelaagdheid van de motivaties te blijven erkennen, denk ik nu. Levenstijlsveranderingen zijn moeilijk vol te houden als sommige motivaties ontzien worden. Als ik alleen voor prikkelvermindering zou kiezen, dan zou ik rusteloos worden vanwege de exploratiebehoeftes. Hoe kan ik groeien mét goede zelfzorg?

Ik ben benieuwd of het herkenbare levensvragen voor je zijn.