Denken versus gedachten

Op de universiteit had ik een docent die regelmatig zei ‘je moet niet dachten, je moet dénken’. Dit zei ze op zeer eigenwijze toon (die ik als zodanig later pas kon waarderen) nadat een student bijvoorbeeld in reactie op een lage beoordeling een zin begon met “ik dacht dat…". Destijds kon ik haar opmerking niet zo waarderen, ik ervoer de uitspraak als onveilig. Vandaag de dag denk ik opnieuw aan de uitspraak en zie ik ‘m, iets losser van de context waarin ik ook afhankelijk was van beoordelingen, in een nieuw daglicht. Dit heeft er ook mee te maken, dat ik met een intensief onderzoek van ‘denken’ bezig ben. Wat is denken eigenlijk? En, wat is een goede kwaliteit van denken?

Denken kan ook piekeren betekenen, maar zeker een chronische variant hiervan betreft zeer zelden een goede kwaliteit. In mijn onderzoek van wat denken is, kom ik bij een bijzonder interessant persoon, een boeiende denker. David Bohm. In het volgende filmpje zien en horen we hem nuances maken tussen gedachten en denken.

“Thinking is the present sense of the thing.”

Gedachten zijn veelal repetitief, aan ons bekend, ze betreffen het verleden van denken. Gedachten zijn sporen van denken, gedachten werken geautomatiseerd. In het dénken ben je bereid om het denken te veranderen als het niet werkt. Denken is actief, broeiend, intensief, onderzoekend, levend. Levendíg en verlevendigend. Maar ook het verleden is actief, geeft Bohm aan, en dat is nu juist het lastige aan ‘gedachten’. Het verleden, in de vorm van gedachten, heeft een effect op het heden. Het laat daar een spoor achter, een gebaand pad dat aantrekkelijk, gemakzuchtig of veilig vertrouwd toekomt.

In het heden kunnen we gelukkig ook incoherentie van gedachten opmerken. Dan denken we kritisch en met helderheid. Het is aan ons om in ons denken dynamiek en verandering toe te staan, om niet alleen reflexmatig te “dachten”, maar ook creatief te denken. Ons denken te herzien en herzien. Dan hoeven we ook niet bang te zijn dat we last krijgen van een bezwarende, eisende denkgeest. We zijn dieren met eigen denkstijlen, dat is prima, mooi en vitaal. Door open te staan voor prikkels van buitenaf transformeert ons begrip. We worden aan het voelen, aan het verbeelden en dus aan het denken gezet.

Terug naar de docent, concludeer ik dat de opdrachten ons veel te weinig aan het denken zetten ;-)!