Lichte empathie

Uitzonderlijke empathie wordt regelmatig door ouders van begaafde kinderen als kenmerk benoemt. Stereotypering is ongewenst, het klopt niet te stellen dat deze empathie als kenmerk voor alle begaafde personen geldt. Wel kom ik in de begeleidingspraktijk met enige regelmaat voorbeelden tegen die schitterend en schrijnend tegelijkertijd zijn. Jongvolwassenen die vertellen dat ze zich op zes-, soms vier-jarige leeftijd al intens bewust waren van hoe hun impulsieve reacties kwaadsprekerij over anderen konden betreffen. Een abstraherend vermogen waar we letterlijk 'u' tegen mogen zeggen. En daarbij de soms rauwe zelfafwijzende reactie, met een absolute intensiteit die wel bij de leeftijd past ('ik ben slecht en moet mij afzonderen'). Kinderen die op jonge leeftijd te allen tijden proberen niet tot last te zijn en continu bezig zijn het aller -, aller-, allerjuiste te doen, waarbij het ik-perspectief volledig gevuld lijkt met de vraag 'hoe het voor de ander is'. Uitkomst is mogelijk een zwaarmoedige rigiditeit in denken, doen en voelen en tegelijkertijd een verwoede, ambivalente, onderdrukkende zoektocht naar authenticiteit, iets dat maar mondjesmaat door de dominante cultuur gespiegeld wordt. Als de vroegkinderlijke herinneringen opkomen, kijken we hier met een milde openheid naar en kan langzaamaan, soms rommelig en dan ineens glashelder een besef van identiteit en wederkerigheid opgroeien. Opblóeien vanuit de perioden waar het eerder een bron van opgepotte schaamte en schuld werd. Eerlijk kijken naar deze andergerichte empathische neiging, waarom de controlezoekende reactie heel menselijk is en hoe empathie als kwaliteit en mogelijke kwetsbaarheid nu voortleeft; dat blijkt waardevol. Het mag er zijn, ik mag er zijn, we zijn er.